Niets doen is beter dan ongefundeerd iets doen bij psychosomatische klachten

Eerst helder krijgen wat er precies speelt, dan pas behandelen, stelt psychosomatisch fysiotherapeut Matthijs Rümke 

Mensen met psychosomatische klachten, ofwel klachten waarvoor geen duidelijke lichamelijke oorzaak gevonden kan worden, gaan vaak van arts tot arts om antwoord te krijgen op hun vragen. Bovendien voelen zij zich vaak niet serieus genomen door hun omgeving, terwijl er wel duidelijk lichamelijke symptomen zijn. Wij spraken hierover met Matthijs Rümke, psychosomatisch fysiotherapeut.

Kennismaking met psychosomatische klachten 
De eerste keer dat Matthijs met psychosomatische klachten in aanraking kwam, was in een algemeen ziekenhuis waar hij ging werken. Hij mocht de patiëntenlijst overnemen van een vertrekkende collega. Matthijs vertelt: “Hij voerde mij naar de oefenzaal en presenteerde mij een mevrouw die in een rolstoel zat met allerlei beugels en braces. Ik vroeg hem: “Wat is er met haar aan de hand?” “Helemaal niks”, zei hij toen. Dat verbaasde mij, dus ik vroeg: “Wat doe je dan met haar?” Zijn antwoord daarop was: “Dat maakt niet zo veel uit, iets doen is beter dan niets doen.” Dat heeft mij getriggerd. Ik vond het bijzonder dat er therapie werd bedreven, terwijl men vond dat ze niets had. Dat men dacht dat ze niets had, terwijl ze hulpmiddelen had en in een rolstoel zat, en dat er kennelijk therapie werd gegeven zonder dat duidelijk was wat het deed. Daarom wilde ik me hierin gaan verdiepen, zowel vanuit patiënten- als vanuit hulpverlenersperspectief.”

Coping style 
Matthijs omschrijft psychosomatische klachten als klachten die iemand zelf veroorzaakt of in stand houdt door hoe hij met zijn lichaam omgaat, de coping style. Matthijs vertelt: “Je coping style is de wijze waarop je met je lijf omgaat. Steek je voldoende tijd en energie in herstel? Kun je een goede balans vinden tussen inspanning en ontspanning? Dat is zeker in deze tijd een spannend gegeven, want je ziet dat bij veel mensen de balans tussen werk en een druk sociaal leven en gezinsleven weleens zoek kan raken. Iemand met een gezonde coping style kan goed naar zijn lichaamssignalen luisteren en weet daardoor dat hij te veel van zichzelf vraagt. Maar iemand die daar problemen mee heeft, zal gemakkelijk klachten krijgen of in stand houden.”

Matthijs noemt het voorbeeld van een jonge vrouw met een enkelblessure die maar niet wil genezen. Uiteindelijk wordt ze gezien door een psychosomatisch fysiotherapeut én een psycholoog en dan blijkt dat zij zo sterk gericht is op het hulpverlenen aan anderen, dat ze haar eigen signalen is gaan negeren. En omdat ze door haar grote plichtsgevoel onvoldoende hersteltijd heeft genomen, is haar blessure zo ernstig geworden dat ze voorlopig een rolstoel in moet. Deze vrouw moet voor een optimaal herstel dus niet alleen naar haar lichamelijke, maar ook naar haar geestelijke signalen leren luisteren.

Patiënt heeft de regie 
Volgens Matthijs moet er hard gewerkt worden aan shared decision making: “Effectief zorgbeleid kan alleen maar in samenspraak met de patiënt. De patiënt is degene die de regie heeft. Het enige wat jij als therapeut kunt doen, is richting geven. Wat jij denkt dat in het kader van herstel functioneel is.” Verder geeft hij zijn studenten en collega’s de tip mee om nooit vanuit hun eigen referentiekader te handelen, maar altijd vanuit het referentiekader van de patiënt. “Je hebt van tevoren vaak al een context bedacht waar de patiënt zich in beweegt en het is heel makkelijk om vervolgens niet te controleren of jouw idee wel strookt met de werkelijkheid.

Wat je denkt dat er aan de hand is, moet je ook toetsen bij patiënten. Verder is niets doen beter dan ongefundeerd iets doen. Vraag daarom goed na waarom de patiënt naar jou toekomt en vraag ook heel goed na of hij voldoet aan de randvoorwaarden om te komen tot normaal herstel. Als iemand bij je komt met een eenvoudige enkelblessure, maar niet goed eet, niet goed slaapt en geen aandacht besteedt aan een gezonde balans, dan kan therapie niets veranderen.”

Matthijs Rümke is freelance docent en ontwikkelaar bij Pro Education. Hij is vanuit zijn achtergrond als psychosomatisch fysiotherapeut betrokken bij cursussen als Graded Activity, Acceptance & Commitment Therapy bij Pijn en Motivational Interviewing, en bij de ontwikkeling van de Master Fysiotherapie. Verder is Matthijs voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie volgens de Psychosomatiek (NFP) en heeft hij zich in zijn eigen bedrijf SocialFactory gespecialiseerd in de behandeling van onverklaarde lichamelijke klachten en psychosomatiek.