Misschien herkent u hierin de slimme slogan van Ikea. Slim, omdat we allemaal aanvoelen dat het waar is, en omdat de meesten graag doen wat ze doen met de nodige aandacht: omdat dat voldoening geeft. Maar wat is eigenlijk aandacht? En wat heeft het te maken met geriatrie? En met logopedie?
Volgens Ben van Cranenburgh, in zijn boek Neurowetenschappen (2011), kan men aandacht beschouwen als een soort specialisatie van het bewustzijn, een ‘gerichtheid op’. Hij beschrijft aandacht, of attentie, als een functie die sterk samenhangt met het geheugen. Er zijn vele hersengebieden betrokken bij deze hogere corticale functies en deze worden allemaal aangetast bij normale veroudering. Bij neurodegeneratieve aandoeningen is de achteruitgang van hogere corticale functies als geheugen, aandacht en taal nog veel groter. Er ontstaat een complex beeld, waar taal niet meer losstaat van andere cognitieve functies, van emoties en het vermogen tot zelfstandig functioneren.
Aandacht neemt stress weg
De rol van de logopedist in het omgaan met dementie is nog niet duidelijk afgebakend. Maar, we kunnen niet meer om dementie heen. Niet als beroepsgroep en niet als lid van de maatschappij. De cijfers schreeuwen om onze aandacht!
Op dit moment zijn er alleen al in Nederland 250.000 mensen die aan dementie lijden. De komende decennia zal het totale aantal mensen met dementie met zeker honderdduizend gevallen toenemen. Alzheimer is hierbij de meest voorkomende vorm van dementie. De schatting is dat als we het beginstadium van de ziekte van Alzheimer met 1 jaar vertragen, er in 2050 wereldwijd 9 miljoen minder gevallen van dementie zijn.
Met aandacht en de juiste kennis in multidisciplinair verband, kunnen wij als logopedisten daar ons steentje aan bijdragen. Dat is mijn overtuiging. Het onderzoek naar welke vorm van aandacht precies, staat nog in de kinderschoenen.
Mijn eigen ervaring als logopedist leert dat mensen met dementie, ondanks hun verminderde cognitieve vermogens, lang niet gek zijn. Ze voelen haarfijn aan wanneer ik met oprechte aandacht naar hun verhaal luister. Wanneer ik hen benader als volwaardig gesprekspartner en hen betrek bij de oplossingen die we samen kiezen. Wanneer ik aan de patiënt zelf uitleg geef over wat ik zie en hoe ik denk dat te kunnen verklaren. Vaak doet alleen die oprechte aandacht al wonderen; het neemt stress weg en geeft mensen weer een gevoel van eigenwaarde. De voorgestelde interventies zijn vaak klein en eenvoudig, passend bij het progressieve karakter van de ziekte. Bijvoorbeeld het advies om meer tijd te nemen, omdat de verwerkingssnelheid is afgenomen. Dit lijkt voor de hand liggend, maar kan een wereld van verschil betekenen in het herstellen van de communicatie!
Aandacht heeft effect op cognitieve functies
Ik weet niet of IKEA zijn slogan op evidentie heeft gebaseerd; de klantenservice kon het mij in ieder geval niet vertellen. Wél weet ik dat aandacht in de vorm van aandacht zelf, een bewezen effect heeft op cognitieve functies zoals verbale vloeiendheid. Aandacht zorgt aantoonbaar voor een toename van de corticale dichtheid. Het artikel ‘Effect of meditation on cognitive functions in context of aging and neurodegenerative diseases’ (Marciniak e.a.,2014) verschaft daarover duidelijke informatie.
Wie meer wil weten, raad ik aan om het artikel van Marciniak met aandacht te lezen. Dit artikel zet aan tot nadenken over de positieve invloed van aandacht, niet alleen op de hersenen van uw cliënten, maar ook op uw eigen corticale vermogens! En wanneer u zelf met meer aandacht door het leven gaat, wordt het ook eenvoudiger om anderen uw aandacht te schenken. Ik weet zeker: dat maakt alles mooier…!
