Communicatieve Redzaamheid van kinderen vergroten door debatteren

Kinderen met taalontwikkelingsstoornissen hebben baat bij debatteerlessen

Het stille meisje, het jongetje dat nooit doet wat je vraagt als je in volzinnen tegen hem praat. Logopedisten en leerkrachten pikken ze er zo uit: kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS). Als gevolg van deze stoornis hebben deze kinderen ook problemen in de dagelijkse communicatie. In de klas, op het schoolplein. Volgens logopedisten Karin Wassink-de Waal en Jesse Verkoeijen, beiden verbonden aan een cluster 2-school, zijn juist die kinderen gebaat bij debatteerlessen. Pro Education verzorgt daarom de cursus Communicatieve Redzaamheid van Kinderen Vergroten door Debatteren.

Je bent je mening
"Stel, je bent acht en je vindt dat de pauze op school langer moet. Weten dat je dat vindt, is vaak al heel wat, maar hoe breng je die mening dan ook nog onder woorden en hoe onderbouw je hem? En wat nou als je vriendjes een andere mening hebben?" Belangrijke vragen, vindt Karin. Dat meningen er in onze huidige maatschappij heel erg toe doen, is volgens haar voor kinderen niet anders dan voor volwassenen: je bent al heel jong je mening. Jesse vult aan: "Als je denkt aan de situaties waarin kinderen iets hebben aan wat ze leren bij het debatteren, dan is dat bijvoorbeeld tijdens een conflict op het schoolplein, of bij het bespreken van onderwerpen die de juf of meester aankaart in de klas. Maar eigenlijk kun je de debattechnieken in alle dagelijkse situaties gebruiken. Want behalve argumenteren, leer je bij debatteren ook kritisch luisteren en passend reageren op de bijdrage van een ander. Je pragmatische, mondelinge en sociaal-emotionele taalvaardigheden worden dus gestimuleerd. Die vaardigheden heb je de hele dag door nodig."

Met de cursus Communicatieve Redzaamheid van Kinderen Vergroten door Debatteren van Pro Education richten Karin en Jesse zich op logopedisten en leerkrachten die te maken hebben met kinderen met TOS, maar ook op kinderen met ASS (Autisme Spectrum Stoornis), bij wie communicatieproblemen op de voorgrond staan. Het gaat dan onder andere om leerlingen in de bovenbouwgroepen van cluster 2-scholen, zoals de Alexander Roozendaalschool in Amsterdam, waar Karin werkt, of de Professor van Gilseschool in Haarlem, waaraan Jesse verbonden is. Jesse: "De taalproblematiek van deze kinderen kan heel divers zijn. Het probleem kan 'm bijvoorbeeld zitten in de taalproductie, denk dan aan een ernstige spraakachterstand of moeite hebben met de zinsbouw, maar ook in het begrijpen van langere zinnen. Een zin als 'Doe je jas aan, pak je rugzak en ga bij de deur staan' is voor een kind met TOS niet in één keer te begrijpen." Karin: "Juist voor kinderen met TOS zijn debatteerlessen erg zinvol, omdat zij een voor hun leeftijd vaak een zeer geringe communicatieve redzaamheid hebben."

Een lekkere groene appel
Tijdens de cursus krijgen de deelnemers inzicht in hoe ze kinderen kunnen laten werken aan hun pragmatische vaardigheden, hun sociaal-emotionele ontwikkeling en hun mondelinge taalvaardigheid. Karin: "In theorie gebruiken we inzichten uit de debatleer, maar dan wel een afgezwakte vorm daarvan. De klassieke debatleer moet je zien als een soort argumentatief steekspel, waarbij tegenstanders proberen het debat te winnen door een jury te overtuigen. Bij ons is debatteren zeker geen steekspel. Wat wij bijvoorbeeld belangrijk vinden is dat kinderen het basale verschil tussen een feit en een mening goed leren kennen. 'De appel is groen', daar kun je weinig tegenin brengen. Maar 'De groene appel is lekker', ja, daar kunnen de meningen natuurlijk wel over verschillen."
Jesse benadrukt de praktische kant van de cursus: "We hebben de cursus zo opgebouwd dat de deelnemers leren welke vaardigheden er met debatteren versterkt kunnen worden, en wanneer het als werkvorm ingezet kan worden. Vervolgens gaan we in op hoe je een serie debatteerlessen kunt opbouwen. Tussendoor zitten allerlei praktische oefeningen die we uitvoerig nabespreken. En we proberen zaken altijd te verduidelijken met filmpjes."

Debatteren is 'vet cool'
Debatteren is niet alleen heel leerzaam voor kinderen, ze vinden het nog leuk ook. Karin vertelt over een jongen die nooit naar logopedie wilde, hij vond alles maar saai. Totdat er gedebatteerd kon worden: "Dat vond hij 'vet cool'. Toen de les een keer niet door ging, was hij zwaar teleurgesteld. Praten over een onderwerp dat hij zelf had ingebracht en daar dan een mening over geven, dat prikkelde hem echt." Jesse heeft nog een andere anekdote: "Een tijdje geleden was er een jongen die het er heel erg moeilijk mee had dat zijn klasgenoten allemaal zo gek zijn van Minecraft. In zijn ogen bevat dat spel alleen maar geweld, hij vindt het dus vooral een 'heel erg slecht' spel. Toen ik aan hem uit probeerde te leggen dat dat zijn mening is en dat anderen een andere mening kunnen hebben, riep hij gefrustreerd: 'Mijn mening is dat iedereen naar míj moet luisteren!' Dus ja, inmiddels zijn we in zijn klas begonnen met het uitleggen van de basisprincipes van debatteren. Je kunt je mening niet aan anderen opleggen."