Zelfmanagement en logopedie: Hoe vanzelfsprekend is dat?

Als logopedist bent u gevoelig voor taal. U heeft oog en oor voor woorden. Zeker als uw doelgroep onder meer bestaat uit mensen met afasie, heeft u hiervoor een gebiedje in uw hersenen ontwikkeld. Een gebiedje dat beoordeelt of woorden hoogfrequent voorkomen en concreet zijn.
Zelfmanagement stijgt op de meetlat van frequentie. Is u dat opgevallen? Mogelijk niet; specifiek voor logopedie is er nog weinig evidentie beschikbaar.

Zelfmanagement scoort niet hoog op de meetlat voor de mate van concreet zijn, nee. Zeker niet voor uw cliënten. De term spreekt weinig cliënten aan en ze vinden hem onduidelijk (Zelfmanagement, wat betekent het voor de patiënt? Nivel, 2014). Ook deskundigen maken zich zorgen dat de term tot een populair ‘containerbegrip’ is verworden, met verschillende interpretaties en invullingen (Trappenburg e.a., 2014).

Zelf verantwoordelijk zijn

Cliënten vinden zelfmanagement echter wel vanzelfsprekend: Mensen voelen zich in hoge mate zelf verantwoordelijk voor de dagelijkse omgang met hun ziekte. Ze willen graag zelf verantwoordelijk zijn, maar kunnen dit niet altijd. Men voelt zich bezwaard om hulp te vragen bij een netwerk dat vaak al zwaar belast is. In het sociale netwerk is bovendien een gebrek aan de juiste kennis en vaardigheden (Nivel, 2014). Als logopedist kunt u een rol vervullen in het bevorderen van zelfmanagement.
 
Het doel van zelfmanagement bestaat uit drie pijlers van Triple Aim: Verbeteren van de gezondheid van de bevolking, het verbeteren van de ervaren kwaliteit van zorg en het verlagen van de zorgkosten (Inspiratie voor zelfmanagement, ROS, 2016.) Drie doelen die in ons aller belang zijn en waar elke zorgverlener en zorgontvanger zijn verantwoordelijkheid kan nemen.

Eigen zorgproces

Het Generiek model Zelfmanagement (Landelijk actieprogramma zelfmanagement, 2011) maakt die eigen verantwoordelijkheid in één oogopslag zichtbaar. Hierbij kunt u denken aan alle coachingsvaardigheden die u als therapeut nodig heeft: uw vermogen om kennis over ziekte en gezondheidsbevorderend gedrag over te brengen, uw vermogen om de cliënt te ondersteunen bij gedragsverandering (Self-efficacy en zelfregulatie) en het bevorderen van zelfstandigheid, bijvoorbeeld met E-health, maar ook aan het betrekken van de cliënt bij zijn eigen zorgproces (Shared-decision-making).

Zelfmanagement bij cliënten bevorderen

Concreet gaat het bijvoorbeeld om uw gesprekstechnieken, zoals Motivational interviewing, en de inzet van training via de computer (Using computers to enable self-management of aphasia therapyexercises for word finding, Palmer e.a., 2013). De kans is groot dat u onbewust al veel doet om zelfmanagement bij uw cliënten te bevorderen. Toch is de kans ook groot, dat u geneigd bent uw eigen vaardigheden te overschatten: Uit een onderzoek onder verpleegkundigen blijkt dat wat zij denken, niet altijd overeenkomt met wat zij doen (van Hooft, 2017). Niet gek: we zijn allemaal mensen, en van alle mensen blijkt maar 50% in staat tot adequaat zelfmanagent. Zorgverleners evenzogoed als hun cliënten!
 
Marjolein Neefjes, Logopedist en Toegepast Psycholoog i.o.