Begeleiden, coachen en motiveren binnen het vakgebied Fysiotherapie

Als psychosomatisch fysiotherapeut werk ik veel met mensen met 'medisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten’. Bij dit type patiënten is de fysiotherapeutische behandeling niet meer zo zeer gericht op vermindering van pijn, maar heeft ze als doel om de cliënt anders te leren omgaan met pijn en pijngedrag. De behandeling richt zich op het verminderen van de sensitisatie (hypergevoeligheid) van het zenuwstelsel.
 
Dit is zo bijzonder aan ons brein. Aan de ene kant kan het brein leren om overdreven gevoelig te reageren op pijn. Aan de andere kant kan het brein ook weer leren om minder gevoelig te reageren. We kunnen het brein dus ‘omscholen’.
 
Om deze cliënten goed te begeleiden in deze gedragsverandering, gebruiken we onder meer (oplossingsgericht) coachen en motiveren. Mindfulness, ACT en graded activity zijn bijvoorbeeld methoden die hier gebruik van maken.
 
Doelen zijn klein, haalbaar en positief
De kracht van oplossingsgericht coachen is dat men minimaal aandacht schenkt aan ‘het probleem van de patiënt en de oorzaken daarvan’ en zo snel mogelijk de aandacht focust op het vinden van een oplossing. De cliënt is de expert en de therapeut degene die niet weet. De therapeut is echter wel degene die de cliënt kan coachen richting het ontdekken en uitvergroten van wat al goed ging en het aanmoedigen om datgene wat al goed ging nog meer te gaan doen. De doelen worden door de cliënt geformuleerd en zijn ‘klein’, haalbaar en positief.
 
Oplossingsgericht coachen kent veel technieken waarvan de bekendste de ‘wondervraag’ is. Je vraagt de cliënt zich te verbeelden dat er ‘s nachts een wonder heeft plaatsgevonden dat het probleem waarvoor de cliënt naar therapie kwam, heeft opgelost. Aan welke concrete zaken zal de cliënt de volgende ochtend merken dat dit wonder is gebeurd?
 
Motivational interviewing
Tijdens het coachen maken we gebruik van motivational interviewing (MI). Dit is een methode om mensen te helpen hun problemen te onderkennen en om hen aan te zetten tot verandering.
 
Miller & Rollnick (2005) noemen vier algemene principes van motiverende gespreksvoering:

• Druk empathie uit (stel open vragen, reflecteer, affirmaties).
• Ontwikkel discrepantie (Discrepantie kan worden opgeroepen doordat de cliënt tot inzicht komt welke nadelen er aan zijn huidige gedrag kleven, en welke voordelen hij kan bereiken door gedragsverandering.)
• Beweeg mee met weerstand (Veer mee en buig daarna om, ga niet debatteren. Overreden roept juist vaak weerstand op.)
• Ondersteun persoonlijke effectiviteit.

Oplossingsgericht coachen
In de basis is er veel overlap tussen MI en oplossingsgericht coachen. Dat maakt integratie van deze twee benaderingen zo waardevol.

• Beide benaderingen zijn ontwikkeld vanuit een reactie tegen de sterke gerichtheid op problemen.
• Beide benaderingen gaan ervan uit dat de cliënt in staat is tot positieve verandering.
• De methoden hanteren een cliëntgerichte benadering waarbij onvoorwaardelijke acceptatie en empathie centraal staan.
• De cliënt bepaalt zelf op welk gebied hij moet veranderen en zet ook zelf de doelen.
• In beide benaderingen werkt men samen met de cliënt om oplossingen te construeren.

Mijn ervaring is dat als je de cliënt als ‘true friend’ benadert, hij/zij in beweging zal komen. Vriendelijke, oprechte aandacht en de juiste communicatie zijn daarbij van groot belang.
 
Marjolein Marcus
Psychosomatisch Fysiotherapeut en docent Psychosomatische Fysiotherapie Pro Education, ACT, mindfulness, graded activity NLP april 2017

Relevante cursussen

• Oplossingsgericht Coachen in de Paramedische Praktijk
• Motivational Interviewing
• Werken met Mindfulness in de Paramedische Praktijk
• Acceptance & Commitment Therapy (ACT)
• Graded Activity

Bronnen:
Olney, F. M., Gagne, L., White, M., Bennett, M., Evans, C. (2009). Effective counseling methods for Rehabilitation counselors: Motivational Interviewing and Solution-Focused Therapy. Rehabilitation Education, 23(2), 233-244.
www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/Pijn-en-het-brein.htm
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/44474-motiverende-gespreksvoering-motivational-interviewing-mi.html